طبل شماره 18 | مرگ قهرمان (الف)

مرگ قهرمان از دیرباز جایگاهی ویژه در داستان‌های اسطوره‌ای و فرهنگی داشته‌ است. قهرمان در پایان مسیر حماسیِ خود، با عبور از مرزهای زندگی، به قلمروی جاودانگی قدم می‌گذارد. اما آیا این مرگ فقط پایانی است بر سرگذشت او یا می‌توان آن را نقطه‌ای برای بازنگری در مفهوم قهرمانی و نقش آن در جهان معاصر در نظر گرفت؟ این پرسشْ چالشی اساسی برای بازخوانی اسطوره‌ها و بازاندیشی در معنای قهرمانی است.^[۲]

جوزف کمبل در نظریۀ سفر قهرمان، مرگ را پایان حیاتِ قهرمان نمی‌داند، بلکه آن را به‌عنوان مرحله‌ای از دگردیسی و تکامل مطرح می‌کند. قهرمان پس از پشت سر گذاشتن موانع، به نقطه‌ای می‌رسد که از محدودیت‌های جسمانی فراتر می‌رود و به نمادی از آگاهی والا تبدیل می‌شود.^[۳] در این رویکرد، مرگ مرحله‌ای برای پیوستن به ساحت جاودانه‌ است جایی که قهرمان از فردی محدود به الگویی بی‌نظیر برای جامعه بدل می‌شود. اما آیا این مفهوم همچنان پاسخگوی نیازهای فکری امروزی است؟ آیا قهرمان در جهان معاصر هنوز هم می‌تواند نماد جاودانگی باشد؟

افسانه‌هایی مانند گیل‌گمش، پرسیوس و هراکلس تصویرگر قهرمانانی هستند که مرگْ آنان را از محدودۀ زندگی فردی خارج کرده و به‌عنوان نمادهایی ماندگار در فرهنگ‌ها جاودانه کرده است.^[۴] اما در جامعه‌ای که در تغییرات پُرشتاب به سر می‌برد، آیا می‌توان از قهرمانان انتظاری مشابه داشت؟ این پرسش به نقدی جدی‌ دربارۀ ماندگاری این نمادها و نحوۀ پیوندشان با ارزش‌های انسانی منجر می‌شود.