طبل شماره 5 | جنگ سرد سینما، تئاتر، موسیقی (الف)

فصل اول | شمارۀ 5
۲۰۸ صفحه
خرداد ۱۴۰۰

سرمقاله

سینما ابزار دوران جنگ سرد بود، ابزاری که شدیداً تحت تأثیر و تحکم قدرت‌ها برای سرگرمی و تبلیغات قرار گرفت و «واقعیت» را برای مخاطبان گسترده‌اش به یک تعارض انتزاعی بدل کرد.
شوروی از سینما به‌عنوان ابزاری برای نمایش تصویری منفی از غرب در عرصهٔ بین‌المللی استفاده می‌کرد و آمریکا رؤیای آمریکایی را با سینما به دنیا می فروخت. روشن است تصویری که بر روی پرده‌های وابسته به شوروی به‌نمایش در می‌آمد همراه با تغییراتی بود که به مواضع رژیم‌های سیاسی حاکم وابستگی داشت؛ نمونه‌های آن را می‌توان در زمان بحران موشکی کوبا (اکتبر ۱۹۶۲) یا دوران مصادف با تغییرات قدرت در رژیم شوروی و اصلاحات اقتصادی پِرِستْرویکا (سال ۱۹۸۵) یافت. از سوی دیگر، در فیلم‌های ساختۀ بلوک غرب نیز فضایی توأم با سوءظن متقابل، بی‌اخلاقی، بدبینی و ترس نسبت به کشور رقیب ارائه می‌شد که انعکاسشان تأثیرات جدی و عمیقی بر قلب و ذهن مردمان و درکشان از واقعیت جهان در آن دوران داشت؛ در فیلمِ آنها (یک) وطن دارند (اتحاد جماهیر شوروی، ۱۹۴۹)، نیروهای شوروی بر سرویس مخفی بریتانیا چیره می‌شوند و پیروزمندانه و سرمست از حس وطن‌پرستی، کودکان روس را، که بر اثر غلبهٔ کشورهای غربی بر خاکشان زیر سلطه‌ و سیطره‌ بودند، دوباره به زیر پرچم و به خاک روسیه بازمی‌گردانند یا دانوب سرخ (ایالات متحدهٔ آمریکا، ۱۹۵۰) داستان شهروندان شوروی را روایت می‌کند که همچنان خود را در منطقۀ غربی اشغال‌شدۀ وین می‌بینند و از ترس سرکوب استالین نمی‌خواهند به خانۀ خود بازگردند. مثال‌های دیگری هم می‌توان آورد، ازجمله کمدی سیاه ضدهسته‌ای استنلی کوبریک، دکتر استرنجلاو (۱۹۶۴)، که بسیاری از منتقدان آن را هشداری به شرق و غرب در مورد خطرات ناشی از مسابقۀ تسلیحات هسته‌ای خواندند و درام ورزشی سیلوستر استالونه، راکی ۴ (۱۹۸۵)، همراه با تب و تاب ضد کمونیستی همراه بود.

ادامه سرمقاله