طبل شماره 10 | قهرمان تولد قهرمان (ب)

سری به دوران کودکی‌مان می‌زنیم. تقریباً همهٔ ما می‌توانیم یک قهرمان از آن دوران را به‌یاد بیاوریم؛ قهرمانی برگرفته از داستان‌هایی که پدران و مادران برای ما خوانده‌اند و یا کارتون‌های موردعلاقه‌مان. فی‌الواقع می‌توان گفت، آنچه بر ذهن و رؤیای کودکان مسلط است ناشی از جغرافیای زیست آن‌هاست. پس این ذهنیت و خاطرات می‌تواند با شکلی از خاطرات جمعی درآمیزد و خود را به ساحتی در آینده بازنماید.

چگونگی تأثیرات خاطرات دوران خردسالی از قهرمانِ دورهٔ خود ــ برگرفته از داستان‌ها، روایت‌های شفاهی، کارتون‌ها و … ــ نکته‌ای ژرف و قابل‌تأمل است؛ تأمل در نقش عاطفی احساسات مثبت و یا چهرهٔ انسان و … برای کودک و شناخت ترجیحات زیبایی‌شناختی آن‌ها در زمانه‌شان.

از دوران کودکی عبور می‌کنیم و پای به زمان و جهان امروزمان می‌گذاریم. پرسش‌ها دربارهٔ قهرمان بیش‌ازپیش ذهنمان را درگیر می‌کنند. هرچه می‌کوشیم، پاسخ‌ها گنگ‌تر و ابترتر می‌شوند. اینجا به‌سراغ نقلی از جوزف کمپبل می‌رویم.

او در بخش «اسطورهٔ یگانهٔ»[۱] قهرمان هزارچهره، آنجا که سخن از «قهرمان و خدا»[۲] به‌میان می‌آورد، می‌نویسد: «تمام شرق از فضیلتی که گواتمابودا با خود آورد، یعنی آموزه‌های شگفت‌آورش درباب قانون نیک، برکت یافت؛ همان‌طور که غرب از ده فرمان موسی^(ع) برکت گرفت. یونانی‌ها آتش ــ نخستین حامی فرهنگ بشر ــ را به پرومته نسبت می‌دهند، که با عملش جهان را تعالی بخشید، و رومی‌ها بنیان‌گذاری شهری را که حامی و نگهبان جهان می‌دانند به اینیاس نسبت می‌دهند، که ترویایی سقوط‌کرده را بدرود گفت و به جهان پررمزوراز مردگان قدم گذاشت. همه‌جا، در هر حوزهٔ مذهبی، سیاسی و یا شخصی، خلاقیت از آنان سر می‌زند که به‌ظاهر در حال مرگ و رخت بربستن از این جهان‌اند؛ ولی در دورهٔ فترت، بدون قهرمان، چه پیش می‌آید که او دوباره متولد می‌شود و بزرگ و سرشار از قدرت خلاق بازمی‌گردد؟ چیزی که همه دربارهٔ آن یک‌دل و یک‌زبان‌اند. و اگر می‌خواهیم دوباره شاهد آشکار شدن آن چیزی باشیم که پیشینیان دیده بودند فقط باید، به‌دنبال قهرمانان بی‌شمار، از مراحل و خان‌های سنتی عبور کنیم. این کار به ما کمک می‌کند که، علاوه‌بر صوَر زندگی معاصر، به یگانگی روح بشر در برابر الهامات نیروها، تحولات و حکمت آگاه شویم.»[۳]