در حوالی سال ۷۴۰ ق. زمانی که حمدالله مستوفی «گشت‌وگذار دل‌ها» (نزهةالقلوب) را در توصیف مملکت ایران می‌نوشت و دقیق‌ترین اطلاعات را از حدود مرزهای ایران پس از اسلام به دست می‌داد، انقلاب دهر شهرهای ایران را برای همیشه دگرگون کرده بود. مستوفی و معاصرانش تنها افرادی بودند که هم جلوه‌ای از شهرهای ایران کهن چون گرگان، کرج، گرگانج، دینور و شکوه سلطانیه، شهر ویران‌شده در قرن‌های بعد، را دیده بودند و هم برآمدن و گسترش آبادی‌هایی همچون تهران و کرج که در قرن‌های بعد، به بزرگ‌ترین شهرهای ایران تبدیل شدند.