قسمت دومِ هنرهای تجسمی و جنگ سرد

دی ۱۳۹۹ | ۲۷ دقیقه

گفتگوی محمد طلوعی۱ با شهروز نظری۲
نویسنده، گوینده، صدابردار و تدوینگر: فرزان اسدیان
موسیقی اپیزودها: مانی جعفرزاده

> اینجا بشنوید

پیشنهاد می‌کنیم برای شروع، ابتدا بخش اول را بخوانید و بشنوید.

… نگاه سنتی و عارفانه‌­ای که به اختصار شرح داده شد، موجب توجه بیشتر به انتزاع و دوری از مضامین روزمره و روایی شد. از سوی دیگر، در حرکتی موازی جریان پاپ امریکایی، گرایش به هنر عامیانه نیز از نکات قابل خوانش در هنر نقاشی از اواخر ده سی تا سال­‌های منتهی به انقلاب است. دستاوردِ این مجموعه عوامل را به‌جز در نقاشی ِجنبش سقاخانه، در شکل­گیری خط نقاشی در اواخر دهه چهل نیز می‌­توان دید که برخلاف تمایل این جنبش به جهانی شدن به شیوه ایرانی، به معنا و مذهب توجه بیشتری دارد و آن نقاشی خط، به ویژه در آثار نسل اول چون احصایی، افجه‌­ای و دیگران، است. در این میان، تالار قندریز با تکیه بر جستجوی هویت شکل گرفت.
انقلاب اسلامی موجب کمرنگ شدن ایده نقاشی فرم­‌گرا و حاکمیت محتوا شد. با این همه نگاه کلی، همچنان نگاهی چپ‌­گرا بود که برای نمونه دیوارنگاری‌­های رئالیستی مکزیک را که هدفش تصویر کردن رنج مردم بر دیوارهای شهر بود را باز تولید می­کرد. اما بحران این تفکر این بود که مدلی برای جستجوی معنا در این عرصه نیافتند. تالار قندریز راه جستجوی تاریخی را برای یافتن معنا و افزودن آن به نقاشی در پی گرفت. در انتهای جنگ سرد، نوعی برگشت به این ایده دیده می‌­شود که چه هستیم و در جهان چه می­‌کنیم. جریانی که شاید در کارهای زنده‌­رودی، تناولی و دیگران با توجه به هنر فرودستانه با نوعی اطوارگری بازاری پیوند خورده بود، پس از انقلاب هم ادامه یافت و گرایش سنت­‌گرایی در برابر جهان‌گرایی را در کارهای افرادی چون صادق تیرافکن و شادی قدیریان رقم زد یا به هنری تبدیل شد که به ریشه­‌های فاخر و فرادستانه‌­ای چون شاهنامۀ طهماسبی در آثار رضا درخشانی ارجاع می­داد.
شوروی فروپاشید، جنگ سرد تمام شد و دیوار برلین فروریخت اما هنوز هم در هنر معاصر ایران جدال عقیدتی وجود داشت. ما پیوسته در نوسانی آلیس‌­وار میان دو نیروی پیش­‌راننده جهانی و سنتی هستیم. می‌توان موضوع گرایش به تاریخ را در بازخوانی آثار بهمن محصص، علی حاتمی، لطفی، سیا ارمجانی، علی بنی‌­صدر و حتی منیر فرمانفرمائیان به راحتی ردیابی کرد.



۱- زادۀ ۱۳۵۸، رشت | نويسنده، فیلم‌نامه‌نویس و شاعر
۲- زادۀ ۱۳۵۶، تهران | نویسنده، منتقد هنری و مدیرِ گالری هما