قسمت دومِ سینما و جنگ سرد

فروردین ۱۴۰۰ | ۴۲ دقیقه

گفتگوی محمد طلوعی۱ با حسین میربابا۲
نویسنده، گوینده، صدابردار و تدوینگر: فرزان اسدیان
موسیقی اپیزودها: مانی جعفرزاده

> اینجا بشنوید

پیشنهاد می‌کنیم برای شروع، ابتدا بخش اول را بخوانید و بشنوید.

… دستاوردِ تکنیکیِ جریانی که توصیف شد حتی در فیلم‌­های بدنه و فیلم‌­فارسی هم دیده می­‌شود و به نوعی، موجب ارتقای ذائقه مخاطب هم می‌شود. این سینما مواجهه نقادانه با جهان و جامعه را ترویج می‌­کند؛ از فیلم­‌های بسیار مینیمالیستی و شاید در عین حال بسیار منتقدانه (به معنای انتقاد از سیاست هنر) سهراب شهید ثالث تا فیلم­‌هایی که به شکل‌­گیری خرده بورژواهای شهری نقد دارند. هنرمندان این جریان به لحاظ ایدئولوژیک نمی‌­توانستند با جبهه غرب همسو باشند چون به فاصله­‌گذاری با سیستم حاکم که به آن نقد داشتند، معتقد بودند و این امر موجب خوانش چپ از آثار این دسته هنرمندان می‌شد. در این میان، فیلم­‌هایی همچون کندوی فریدون گُله هم وجود دارند که چپ‌­گرایی آشکاری را به نمایش گذاشته است. در سایر فیلم‌­های مطرح این سال‌­ها، مانند تنگسیر، گوزن­ها و خاک، انسان معترض به نماد مضمحل­‎‌شده‌­ای تبدیل می‌­شود که در تلاش برای کسب هویت و با محیط خود بیگانه است.
اما ظهور انقلاب منجر به تولید فیلم­‌هایی شد که نه راست‌­گرایی و نه چپ­‌گرایی داشته باشد چون سینما هم مانند بسیاری پدیده‌­های دیگر هنوز تکلیفش با وضع حاضر مشخص نشده بود. این فضا تا دهه شصت به استثنای تلاش­‌هایی در کانون و بارقه‌­های کمرنگ سینمای مستند اجتماعی ادامه داشت و البته به‌خاطر شرایط اسلامی، افرادی از سینمای قبل از انقلاب امکان ادامه فعالیت داشتند که به بدنه سینمای قبل از انقلاب متعلق نبودند و خود را در برابر جریان امپریالیستی تعریف می­کردند که البته بسیاری از آن‌ها به جریان چپ هم گرایش داشتند.
نسلی که بعد از انقلاب با ایدئولوژی اسلامی در نهادهایی مانند حوزه هنری تربیت شدند هم به نوعی چپِ اسلامی هستند؛ مانند مخملباف، مجیدی، عیاری و غیره. سایر افراد فعال در زمینه سینما یا مانند رخشان بنی‌اعتماد سینمای نزدیک به سینمای اجتماعی را دنبال می­‌کردند و یا مانند کیارستمی به سینمای ناتورالیستی می­پرداختند. جریانی که همچنان تداوم کار افرادی مانند کیارستمی و نادری را ممکن می‌ساخت کانون بود که هنوز نیروهای قبل از انقلاب در آن به خدمت گرفته می‌شد و مدیریت آن پس از آزمون و خطاهایی به زرین سپرده شده بود. البته این جریان هم از دهه هفتاد و پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی به کلی تغییر کرد.



۱- زادۀ ۱۳۵۸، رشت | نويسنده، فیلم‌نامه‌نویس و شاعر
۲- زاده ۱۳۵۹، دماوند | فیلمساز و پژوهشگر سینما و فلسفه