فروردین ۱۴۰۰ | ۴۲ دقیقه
گفتگوی محمد طلوعی۱ با حسین میربابا۲
نویسنده، گوینده، صدابردار و تدوینگر: فرزان اسدیان
موسیقی اپیزودها: مانی جعفرزاده
> اینجا بشنوید
پیشنهاد می‌کنیم برای شروع، ابتدا بخش اول را بخوانید و بشنوید.
… دستاوردِ تکنیکیِ جریانی که توصیف شد حتی در فیلم‌های بدنه و فیلم‌فارسی هم دیده می‌شود و به نوعی، موجب ارتقای ذائقه مخاطب هم می‌شود. این سینما مواجهه نقادانه با جهان و جامعه را ترویج می‌کند؛ از فیلم‌های بسیار مینیمالیستی و شاید در عین حال بسیار منتقدانه (به معنای انتقاد از سیاست هنر) سهراب شهید ثالث تا فیلم‌هایی که به شکل‌گیری خرده بورژواهای شهری نقد دارند. هنرمندان این جریان به لحاظ ایدئولوژیک نمی‌توانستند با جبهه غرب همسو باشند چون به فاصله‌گذاری با سیستم حاکم که به آن نقد داشتند، معتقد بودند و این امر موجب خوانش چپ از آثار این دسته هنرمندان می‌شد. در این میان، فیلم‌هایی همچون کندوی فریدون گُله هم وجود دارند که چپ‌گرایی آشکاری را به نمایش گذاشته است. در سایر فیلم‌های مطرح این سال‌ها، مانند تنگسیر، گوزنها و خاک، انسان معترض به نماد مضمحلشدهای تبدیل می‌شود که در تلاش برای کسب هویت و با محیط خود بیگانه است.
اما ظهور انقلاب منجر به تولید فیلم‌هایی شد که نه راست‌گرایی و نه چپ‌گرایی داشته باشد چون سینما هم مانند بسیاری پدیده‌های دیگر هنوز تکلیفش با وضع حاضر مشخص نشده بود. این فضا تا دهه شصت به استثنای تلاش‌هایی در کانون و بارقه‌های کمرنگ سینمای مستند اجتماعی ادامه داشت و البته به‌خاطر شرایط اسلامی، افرادی از سینمای قبل از انقلاب امکان ادامه فعالیت داشتند که به بدنه سینمای قبل از انقلاب متعلق نبودند و خود را در برابر جریان امپریالیستی تعریف میکردند که البته بسیاری از آن‌ها به جریان چپ هم گرایش داشتند.
نسلی که بعد از انقلاب با ایدئولوژی اسلامی در نهادهایی مانند حوزه هنری تربیت شدند هم به نوعی چپِ اسلامی هستند؛ مانند مخملباف، مجیدی، عیاری و غیره. سایر افراد فعال در زمینه سینما یا مانند رخشان بنی‌اعتماد سینمای نزدیک به سینمای اجتماعی را دنبال میکردند و یا مانند کیارستمی به سینمای ناتورالیستی میپرداختند. جریانی که همچنان تداوم کار افرادی مانند کیارستمی و نادری را ممکن می‌ساخت کانون بود که هنوز نیروهای قبل از انقلاب در آن به خدمت گرفته می‌شد و مدیریت آن پس از آزمون و خطاهایی به زرین سپرده شده بود. البته این جریان هم از دهه هفتاد و پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی به کلی تغییر کرد.
۱- زادۀ ۱۳۵۸، رشت | نويسنده، فیلم‌نامه‌نویس و شاعر
۲- زاده ۱۳۵۹، دماوند | فیلمساز و پژوهشگر سینما و فلسفه
