دوبله در شکل‌گیری سینمای ایران، تأثیر انکارناپذیری داشت؛ کیفیت فیلم‌های هالیوودی و اروپایی را بالا برد و باعث شد تا تماشاگر ایرانی از سینما استقبال بیشتری کند. شاید بتوان گفت که دوبلۀ فیلم در ایران، در مقایسه‌ با بازیگری، کارگردانی، فیلم‌برداری و ... به‌مراتب حرفه‌ای‌تر و پخته‌تر کارش را آغاز کرده است. ظهور افرادی که در تئاتر و رادیو، پیشینۀ فعالیت داشتند زیرساخت محکمی بنا کرد تا سینمای ایران در تاریخ خود، دوبله‌های درخشان و به‌یاد‌ماندنی زیادی داشته باشد؛ با اینکه استودیوهای دوبله امکانات کمی داشتند، اما شاهکارهایی خلق شد که پس از گذشت دهه‌ها، هنوز هم علاقه‌مندان بسیاری برخی از فیلم‌های تاریخ سینما را به‌خاطر دوبله‌های ارزشمندشان تماشا می‌کنند. در این میان، باید گفت دوبله در شکل‌گیری قهرمانان سینما نقش ویژه‌ای داشته است، به‌طوری‌که هنرپیشه‌های زیادی با صدای دوبلورهایشان مشهور شدند و اگر فرد دیگری صدای آن هنرپیشه را دوبله می‌کرد، تماشاگران از آن فیلم استقبال نمی‌کردند. دهه‌های سی، چهل و پنجاه دوران یکه‌تازی ستاره‌های سینما بود و در این میان،، این دوبلۀ فارسی بود که شرایط و نیاز آن روزگار را تشخیص داد؛ با اجراهایی قوی و حرفه‌ای، تیپ‌های جذاب و شیرین را جایگزین ستارگان سینما کرد. درواقع دوبله در ذهن تماشاگران، قهرمانان سینما را آفرید.

تشابه واژگانی قهرمان به معنای فرد فاتح یا پیروز و قهرمان فیلم در زبان فارسی، وام‌گرفته از سلطۀ بخشی از تولیدات داستان‌محور و قهرمان‌محور سینمای بدنه و عامه‌پسند در دهه‌های پیش از انقلاب است. در اغلبِ فیلم‌های موسوم به «فیلمفارسی»، شخصیت اول یا قهرمان فیلم بر مبنای ساختارهای تثبیت‌شده و البته ایدئولوژیک آن سینما، مسیری اسطوره‌ای را طی می‌کرد که در پایان، از قهرمان (به معنای فرد پیروز) هیچ کم نداشت؛ بنابراین به یک معنا، برای مخاطب سینما در ایران، تفاوتی میان قهرمان فیلم و یک قهرمان واقعی نبود. اسطوره‌ای بودن این برداشت یا انتظار البته در ساختاری است که استوارت وتیلا در کتاب اسطوره در سینما با بهره‌گیری از آرای جوزف کمپل، آن را به‌طور کامل شرح می‌دهد.

قصد داریم با شما دربارۀ نقش و کارکرد دیالوگ،‌ به‌عنوان آوا و کلام قهرمان، در فیلم‌نامه‌نویسی گفت‌وگو کنیم. پرسش نخست این است که وقتی قهرمان شخصیت‌پردازی می‌شود و پیرنگ داستان شکل می‌گیرد، دیالوگ چه نقشی دارد؟ درواقع اهمیت دیالوگ چیست، جایگاه آن در کجاست و اصلاً وضعیت شکل‌گیری آن نسبت‌به پیرنگ چیست؟

سیر قهرمان در اپرا، چه به‌عنوان هنری سرگرم‌کننده و چه به‌عنوان هنری فاخر برای مخاطب، در بیهوده‌ترین حالتش، عمیقاً جدی است. هدف اصلی قهرمان در تاریخ اپرا، کاوش انگیزۀ انسان و چگونگی زیستِ آن در هر دورۀ تاریخی است. اپرا برای کاوش انسان و ساخت قهرمان از پیچیده‌ترین عناصر صدای انسانی استفاده می‌کند، جدا از عوامل ترکیبی موسیقی، نمایش،کلمات یا لیبرتو، صحنه‌پردازی، حرکت و ... .

شخصیت و‌ موسیقی بتهوون را به شیوه‌های گوناگون توصیف کرده‌اند. مبالغه و افسانه‌سازی هم در سخن‌پراکنی‌های ژورنالیست‌ها و زندگی‌نامه‌نویس‌ها، دربارۀ او کم نیست. اما به‌خصوص برسرِ یکی از واقعیت‌ها دربارۀ آثار او بی‌درنگ می‌توانیم اجماع و توافق‌نظر داشته باشیم: «یک روحیۀ قهرمانی که در بسیاری از آثار او موج می‌زند.» شاید اولین نمونه‌ای که به ذهن می‌آید اثری است که نام قهرمانی هم بر خود دارد: سمفونی اروئیکا یا قهرمانی. اثری که در ابتدا، به ناپلئون بناپارت تقدیم شد. ناپلئون نماد انقلاب فرانسه و آزادی‌خواهی بود و «هگل» او را «روحِ دوران سوار بر اسب» خوانده بود، اما پس از چندی، بتهوون نام ناپلئون را از تقدیم‌نامۀ خود خط زد و متن را به این جملۀ کلی‌تر و تا حدی رازآمیز تغییر داد: «پیشکش به خاطرۀ یک قهرمان». نام ناپلئون حالا با محو‌شدنش، پیشکش‌نامۀ بتهوون و واژۀ «قهرمان» را به سطح یک ایده، یک مثال، فرا برده بود. قهرمان بتهوون کیست، ماهیت قهرمان بتهوون چیست؟

پیش از پرداختن به بحث اصلی گفت‌وگو، صحبت کوتاهی دربارۀ اصطلاح «موسیقی پاپ» داشته باشیم. اساساً به نظر شما، موسیقی پاپ به چه نوع موسیقی‌ای گفته می‌شود؟ ارائۀ تعریفی از موسیقی پاپ می‌تواند سوءتفاهم‌های زیادی به بار بیاورد. به گمانم، هر کوششی برای تعریف یک پدیده یا موضوع باید «جامع»، «مانع» و «کامل» باشد. با این سه شرط، هر تعریفی که از موسیقی «پاپ» ارائه کنیم، کمبودهایی خواهد داشت، همچنان‌که با انباشت تجربیات مختلف در گونه‌های مختلف موسیقی و بهره‌گیری از مؤلفه‌ها و کلیشه‌های متنوع، در عمل، امکان یافتن محدوده‌‌های خط‌کشی‌شده‌ میان گونه‌های مختلف موسیقی دور از ذهن شده است. اما دربارۀ موضوع موردنظر شما، مسئلۀ مهم‌تر و اساسی‌تری وجود دارد. آن‌هم سوءتفاهم بزرگی است که بر سر همین عنوان گفت‌وگو پیش می‌آید؛ یعنی قهرمان در موسیقی پاپ.

مایۀ انگیزش نوشتن این سطور امیدواری به ارتعاش روحی جمعی‌‌ است که با پشتوانۀ سترگ از گنجینۀ گرانبهای تعلق‌خاطر جمعی ما، همواره نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری و قوام میراث بشری از دیروز تا‌ ‌امروز و نه‌فقط برای ایرانیان بلکه در یک حوزۀ تمدنی گسترده ایفا کرده است.

اندروو هیوود، سیاست‌شناس بریتانیایی و پژوهشگر تاریخ اندیشه‌های سیاسی، درون‌مایۀ اصلی تفکر محافظه‌کار را «تمایل به حفظ کردن فضیلت‌های شناخته‌شده» می‌داند. محافظه‌کاری، چنان‌که اغلب توصیف می‌شود، واکنشی به انقلاب کبیر فرانسه بود؛  ادموند برک (۱۷۹۷‑۱۷۲۹) در نقد انقلابیون فرانسه و در دفاع از بنیان‌های سیاسی و فرهنگی بریتانیا، رساله‌ای نگاشت که محتوای اصلی‌اش این انگارۀ کلیدی است: «سنت‌های جوامع، محصول تجمیع عقل و حکمت نسل‌های بشری است و نمی‌توان با اتکا به عقل مدرن (عقل روشنگری) این عقلانیت تجمیع‌شده را کنار گذاشت. آنچه از گذشته به جای مانده ‌است، هم عقلانی است و هم ارزشمند؛ در نتیجه، کشورهایی که از اندوختۀ سنت برخوردارند، نباید به سودای مبهمِ جهان جدید، اندوختۀ ارزشمند خود را بی‌محابا کنار بگذارند و دور بیندازند.» امروز بیش از ۲۳۰ سال از نگارش رسالۀ انتقادی ادموند برکمی‌گذرد؛ با گذر زمان و طی تجربه‌های تاریخی، طیفی متنوع و متکثر از ایده‌ها و رویکردها پدید آمده‌است که همه را می‌توان اعضای گوناگون خانوادۀ «محافظه‌کاری» نامید.

هنگامی‌که آپولو در جزیزۀ دلوس به ‌دنیا آمد، زئوس بی‌درنگ پسرش را هدیه‌باران کرد و افزون بر تاجی زرین به او یک، چنگ نیز بخشید. این‌گونه شد که آپولو به مقام موسیقی‌دان یا خنیاگرِ خدایان المپ دست یافت و به‌عنوان «خدای چنگ» شناخته شد. افزون بر این، او رهبری گروه هم‌سرایان موزها را هم بر عهده داشت. نه‌تنها خود آپولو با خنیا و موسیقی در پیوند بود، بلکه فرزندانی که حاصل عشق‌بازی او با اورنیا، موز دانش نجوم، بودند هم با خنیا و موسیقی، در پیوند شدند و راه پدرشان را دنبال کردند. اورنیا لینوس و اورفئوس (اورفه) را برای آپولو زایید که هردو موسیقی‌دانان مشهوری بودند.