مهر ۱۳۹۹ | ۲۴ دقیقه
گفتگوی محمد طلوعی۱ با مانی جعفر زاده۲
نویسنده، گوینده، صدابردار و تدوینگر: فرزان اسدیان
موسیقی اپیزودها: مانی جعفرزاده
> اینجا بشنوید
پیشنهاد می‌کنیم برای شروع، ابتدا بخش اول را بخوانید و بشنوید.
… ایران از اولین کشورهایی است که تحت تاثیر منازعه غرب و شرق در زمینه موسیقی قرار گرفت. موسیقی علمی در ایران از سال ۱۳۰۰ شروع شده است و حدود همین سال است که آموزش موسیقی و به عبارتی سرود در دبستانها اجباری شد. در ادامه، مدرسه موسیقی توسط کلنل وزیری در سالهای ۱۳۰۲ و ۱۳۰۳ و بعدها، هنرستان موسیقی تاسیس شدند. همه این موارد به علاوه تأسیس سازمان پرورش افکار در سال ۱۳۰۳—که از وظایفش تولید موسیقی تنظیم شده برای ایجاد حس ملی‌گرایانه بود—و ایجاد دسته موزیک ارتش به رهبری سالار معزز (غلامحسین میرباشیان) به تبدیل طبقه موسیقیدانان و نوازندگان از ابزارِ طربِ اشراف و درباریان، به افرادی دارای امتیاز اجتماعی انجامید. در این میان، نه تنها افرادی که ساز غربی می‌زدند مورد توجه قرار گرفتند، بلکه عملکرد برخی نوازندگانِ سازهای ایرانی—از جمله خود کلنل علینقی وزیری که ساز تخصصیاش تار بود—نیز موجب اعتبار بخشی مجدد به ساز ایرانی شد. از دیگر اقدامات مهم و تاثیرگذار این دوران تأسیس ارکستر بلدیه بود که قدیمی‌ترین ارکستر به مفهوم غربی، در آسیا، حتی پیش از ارکستر توکیو، است.
از آنجا که به نظر می‌رسد همه هنرمندانِ آن زمان به نوعی تحت تاثیر گفتمان غالب چپ در جامعه بودند، که البته شاید به دلیل فقدان گزینه قدرتمند دیگری هم باشد، بخش وسیعی از موسیقیدانان این دوره هم با حزب توده نزدیکی داشتند. در چنین فضایی، با اینکه موسیقی کلاسیک همچنان به نوعی موسیقی نخبه‌گرا فرض می‌شد، انواع دیگر موسیقی نیز در جامعه طرفدار یافتند. برای نمونه در دهه‌های بیست و سی، در کافه‌ها، موسیقیِ به روزِ فرانسوی و آلمانی شنیده می‌شد اما در لاله‌زار موسیقی اصطلاحاً دایره و تمبکی همچنان می‌تازید. بعدها، در اواخر دهه سی و دهه چهل، شاید به سبب بازگشت تحصیل‌کردگان از امریکا و همچنین نفوذ بیشتر فرهنگ امریکایی در عصر پهلوی دوم، شاهد محبوبیت نوع متفاوتی از موسیقی، به ویژه جَز امریکاییِ دهه‌های چهل و پنجاه میلادی، هستیم.
… ادامه در بخش سوم
۱- زادۀ ۱۳۵۸، رشت | نويسنده، فیلم‌نامه‌نویس و شاعر
۲- زادۀ ۱۳۵۷، تهران | موسیقیدان، آهنگساز، نویسنده و منتقد
