نوروز تداعیِ آزادی است: تعلیقِ همه چیز و رهایی از بندِ گرانِ مسئولیت. نوروز پر از نسیم و عطر و عبیر و عنبر است؛ پر از رنگ و هوایی که انگار خود مستِ انگور باشد. این جشن لطیف، و این پدیدهٔ طریِ رنگ‌رنگ، ناگزیر در همهٔ ابعاد فرهنگی این جغرافیا جلوه‌گر شده است. بسا غزلیات که از نوروز گفته‌اند و از هوای سرمست آن. اما یک چیز را نباید فراموش کرد: نوروز، مثل هر پدیدهٔ انسانی دیگر، ناگزیر ظرفی فضا‌ـ‌‌زمانی دارد. جشن نوروز، وقتی صورتی عینی به خود می‌گیرد، در «وقتی» و «جایی» برگزار می‌شود. به «وقت»‍ش کاری نداریم، اما «جا»ی برگزاری جشن نوروز در ایرانِ پیشامدرن چه مختصاتی داشته است؟ و نسبت جا و آیین و وضعیت اجتماعی‌‌ـ‌سیاسی ایران را چگونه می‌توان از خلال آن جُست؟

گردشگران خارجی به مراسم و آداب نوروز توجه فراوانی داشتند. بازتاب این علاقه را می‌توان در سفرنامه‌های آن‌ها مشاهده و دنبال کرد. در این مقاله، گزارش‌های مسافران خارجی از نوروز ــ در سفرنامه‌های دوران صفوی تا پهلوی اول ــ انتخاب و در دو بخش «نوروز در میان مردم» و «نوروز در دربار» نقل شده است.