مادام یلنا، سرکیس جانبازیان و مادام کرنلی جزو اولین نفراتی بودند که باله را به ایران آوردند. دربارۀ نقش مادام یلنا و حضور او در ایران توضیح دهید. او در سال 1288 خورشیدی در شهر استانبول زاده شد. بعد از کشتار جمعی ارامنه در ترکیه، ابتدا با خانوادۀ خود به بلغارستان مهاجرت کرد و پس از مدتی به شهر اودسا در روسیه رفتند. پنج‌ساله بود که به‌علت استعداد و علاقه‌اش نام او را در مدرسۀ باله ثبت‌‌نام می‌کنند. سپس به ایروان مهاجرت کردند. پانزده‌ساله بود که بر صحنۀ نمایش ظاهر شد. یلنا، به‌مدد صدای سوپرانوی خوبی که داشت، توانست نقش‌هایی در اپرت‌ها و اپراها ایفا کند، ازجمله اپرای آنوش را اجرا کرد.

دلایل فراوانی دال بر اینکه تئاتر یکی از مصنوعات هنری ایرانیان باشد در دست است. حیات و تخیلات آنان به‌حدی غنی است که مبنای این فُرم هنری باشد. هیچ جشن عروسی‌ای در ایران نمی‌توان سراغ گرفت که نمایش‌پردازان به‌صورت فی‌البداهه از توانایی‌های خارق‌العاده‌شان در خنداندن حاضران استفاده نکنند. همین در آئین‌های محرم نیز دیده می‌شود که در آن هر سال تعزیه‌خوانان و حاضران در قالب نمایشی تراژیک سوگواری می‌کنند.

از دهۀ ۲۰ با تشکیل انجمن دوستی ایران و شوروی و خانۀ دوستی، که در آن برنامه‌های فرهنگی تهیه می‌شد، اجراهایی از هنرمندان شوروی در ایران، تعدادی در تالار رودکی و بخشی هم در تالار فرهنگ، انجام شد که یک سری باله و بخشی هم موسیقی کلاسیک روسی بود. آیا اینها تأثیری روی موسیقی آن زمان ایران داشته‌اند؟ آغازش از همان شهریور 20 به بعد است که با رفتن پادشاه مقتدر آن عصر و به‌ویژه سلطۀ استبدادی و آن وحشت پلیسی، که از سال ۱۳۱۱ خورشیدی خیلی بیشتر شد، مملکت به‌نوعی در معرض هرج‌ومرج ناشی از آزادی شوک‌آوری قرار گرفت.

بالۀ «شهرزاد» مجلل‌ترین و پرشکوه‌ترین نمادِ پیروزی و استیلای ایدۀ فصل‌های دیاگلیف بود که کُل فرهنگ اروپایی _ از ایدئولوژی تا مُد، از لباس‌های پُل پوآره تا جواهرات لالیک یا کارتیه و عطرهای گورلن _ را در سال‌های بین دو جنگ جهانی تحت تأثیر خود قرار داد. بالۀ روس در اوج شکوه و محبوبیت خود در پاریس، لندن و سایر پایتخت‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی بر روی صحنه رفت و این در حالی بود که در موطن خودشان، یعنی سن‌پترزبورگ، نادیده انگاشته می‌شد و حتی بایکوت شده بود.