بایگانی جنگ سرد
بیداری بعد از خواب بزرگ
بعد از پایان جنگ جهانی دوم، با آغاز جنگ سرد بین شرق و غرب، رقابت بین کشورهای غربی و دولت شوروی برای نفوذ در جوامع کشورهای تابعه و تحت سلطه شدت بیشتری گرفت. یکی از عرصه‌ها و زمینه‌های این رقابت عرصۀ فرهنگ، به‌ویژه سینما، بود؛ هرچند این کشمکش و رقابت خیلی پیش از آغاز جنگ سرد و حتی پیش از جنگ جهانی دوم شروع شده بود. تنها نفت ایران نبود که روسیه و کشورهای غربی، همواره به‌عنوان منبعی ارزشمند و سودآور، چشم طمع به آن دوخته و در رقابتی تنگاتنگ برای گسترش نفوذ خود در حوزه‌های نفتی ایران و گرفتن سهم و امتیازات نفتی بیشتر از ایران بودند،
سرنوشت سازش و مقابله
اتحاد جماهیر شوروی، که در اواخر جنگ جهانی اول تأسیس شد، دولتی ایدئولوژیک بود که، با ‌استناد به انبوهی از ادبیات فلسفی با ریشۀ تاریخی از افلاطون تا هگل و مارکس تا ادبیات کاربردی لنین و ‌تروتسکی و استالین، خود را بر حق می‌دانست. این دولت پیش‌بینی جنگ طبقاتی مارکسیستی و در اختیار گرفتن حکومت کارگری و دیکتاتوری پرولتاریا را تحقق بخشیده بود. به‌علاوه، با نگاه ایدئولوژیک خود می‌خواست بقیۀ جهان را نیز در این پیروزی شریک کند و در سایۀ آرمان کمونیستی در حکومتی جهانی متحد سازد؛ بدین‌سان، هرگونه مقاومتی را در برابر حقانیت خود دشمنی بورژوایی و امپریالیستی و استعماری می‌انگاشت.
اواخر دههٔ ۴۰ تا ۶۰ میلادی
ترجمه : محمد سروی‌زرگر
مقالۀ حاضر، با تمرکز بر اسناد آرشیوهای شوروی که پیش‌تر مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند و همچنین مصاحبه‌های دستِ اول با دیپلمات‌های سابق، به بررسی راه و روش‌های مبتنی بر دیپلماسی فرهنگی شوروی در ایران می‌پردازد که اتحاد جماهیر شوروی با تمسک بر آنها درصدد برآمد با توسل به سازمان‌ها و رویدادهای فرهنگی فرصت‌هایی برای احیای مجدد پیوندهای زوال‌یافتهٔ خود با ایرانِ سال‌های پس از جنگ جهانی دوم فراهم آورد. نمایندگان فرهنگی مختلفی از شوروی برای تحقق این هدف دست‌به‌کار شدند: از کُشتی‌گیران و موسیقی‌دان‌های کلاسیک تا پژوهشگران حوزۀ ادبیات ایران.
شناخت و بررسی چند نمونه از نیمهٔ دههٔ ۱۳۲۰ تا پایان دههٔ ۱۳۶۰
الف- فرض بفرمایید، زبانم لال، چند تن در یکی دو استان مرزی کشورمان عَلم خودمختاری برافراشته و از حمایت‌های مادی و معنوی یکی از ابرقدرت‌های جهان هم بهره‌مندی تام و تمام یافته‌اند. در همان هنگام نیز، سفارت آن ابرقدرت در تهران، به‌مدت یک هفته، گردهمایی بسیار بزرگی در زمینۀ‌ شعر و ادب برپا کرده و شماری در‌خور توجه از شاعران، نویسندگان و ادیبان هم در این گردهمایی شرکت کرده‌اند. شما دربارۀ‌ این شاعران، نویسندگان و ادیبان چه فکر می‌کنید؟ آیا آنان را به خیانت نسبت به مصالح و منافع ملی متهم می‌کنید یا به بی‌اعتنایی نسبت به چنین مصالح و منافعی؟
بررسی داستان‌نویسی و ادبیات
پس از سخنرانی چرچیل در مارس ۱۹۴۶ دربارۀ فروافتادن پردۀ آهنین شوروی بر برخی از کشورهای اروپایی، استالین وی را به جنگ‎‌افروزی متهم کرد. سخنرانی هری ترومن، رئیس‌جمهور آمریکا، در مارس ۱۹۴۷، مبنی بر ضرورت جلوگیری از پیشرفت کمونیسم در جهان، اعلان جنگ سرد بود. در پایان همین سال، با شدت‌گرفتن تنش میان آمریکا و شوروی، جنگ ایدئولوژیک دو اردوگاه سرمایه‎‌داری و سوسیالیسم آغاز شد: متفقینِ زمان جنگ جهانی از هم جدا شدند و ضمن پرهیز از عملیات نظامی، بر سر مواضع جهانی سوسیالیسم و سودای جهان‌گشایی امپریالیسم، درگیر جدلی درازمدت شدند. حالا دیگر، جهان عرصۀ رقابت سخت دو بلوک شده بود.
با تأکید بر جریان ترجمه در ایران
در آغاز مقاله باید به این نکته اشاره کرد که در ارائۀ‌ تاریخ تا آنجا که در توان داریم باید از «زنده‌باد - مُرده‌بادها» پرهیز کنیم و حقیقت را تا محدوده‌ای که شناخته‌ایم بیان کنیم و از حُبّ و بغض شخصی نسبت به افراد بپرهیزیم. در این حقیقت مسلم تاریخی، که فردی به نام رضاخان - متولد روستای آلاشت - بعد از رسیدن به درجۀ‌ سرهنگیِ قزاق‌ها و به دلایل بسیار زیاد برای حکومت ایران برگزیده شد و عامل اصلی آن هم انگلستان بود، هیچ جای شک و تردیدی نیست. ایرانِ دورۀ‌ احمدشاه در بَلبَشوی عظیمی گرفتار بود. این احساس دیرینۀ‌ تاریخیِ ما، که یک مُنجی یا دستِ غیبی - همانند فرزندان دلیر آریاییان و یا شاه‌عباس و نادر و... - ظهور خواهد کرد و آرامش و رفاه را به مملکت ارزانی خواهد داشت، در ذهن تودۀ‌ مردم بی‌سواد و حتی اندک منوّرالفکرها هم موج می‌زد.
دو فصل مجزا از تاریخ مبارزاتی آذربایجان
وقتی سخن از «فولکور» می‌شود، انبوهی از مَثَل‌ها، اصطلاحات، شعرها، قصه‌ها، آداب، عادات و... را به اذهان متبادر می‌کند. این انبوهِ کلام زاییدۀ زیستِ مردمان کوچه و بازار و شهر و روستا است؛ مردمانی واقعاً موجود در بطن و متنِ «زندگی» و «تاریخ». انعکاس آرزوها، خشم‌ها، شیوۀ تفکر، افاضات، خرافات - جاری با بسامد خاص ادوار تاریخی - و خلاصه تجربیات عینی همان مردم است در فراز و فرودهای تاریخ، زندگی و روابط اجتماعی؛ هم بازنماییِ فرهنگی است و هم بازتولیدِ نوعی منطق و ساختارِ فکری؛ آیینه‌ای است تمام‌نما از فرهنگِ کلّی انسان‌ها که هم می‌توان در آن دید و هم از آن دیده شد.
۱۹۵۳-۱۹۴۵/۱۳۳۲-۱۳۲۴
جنگ سرد از همان آغاز (۱۳۲۴/ ۱۹۴۵ به بعد) در وجوه مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در ایران تبلور و تجلی یافت. ازآن‌جمله، تسری جنگ سرد به حوزۀ ادبیات کودکان و نوجوانان است. ازاین‌منظر، کارگزاران فرهنگی و سیاستمدارانِ دو اردوگاه رقیب شرق (به سرکردگی شوروی) و غرب (به سرکردگی ایالات متحده و بریتانیا) تلاش می‎‌کردند، ازطریق ادبیات، داستان‎‌ها و اشعاری مناسب، که در چارچوب تفکرات و سیاست‎‌های آنان در ایران تألیف، تدوین و ترجمه شده بود، بر کودکان و نوجوانان و مآلاً خانواده‎‌های آنان تأثیر گذاشته و از این طریق، به‌ویژه در بلندمدت، نقش مهمی در شکل‎‌گیری و جهت‎‌دهی توسعۀ فرهنگی ایران داشته باشند. مقالۀ حاضر بررسی کوتاه و مختصری پیرامون پدیدۀ مذکور در ایران در نخستین سال‎‌های جنگ سرد (۱۳۲۴-۱۳۳۲/ ۱۹۴۵-۱۹۵۳) است.
رؤیای هنر برای هنر
جنگ سرد در ایران چه زمانی آغاز شد و ‌ثأثیرات فرهنگی آن چه بود؟ جنگ سرد در ایران و آغازش به‌لحاظ تاریخی دارای چند ویژگی بخصوص است؛ یعنی هرچند ناشی از تقابل سیاست شوروی و آمریکاست، ولی شاه، بعد از ترورش در سال 1327، متوجه خطر اسلام‌گرایان و ائتلاف آنها با جریان فکری چپ می‌شود. تا قبل از آن شاه با اشتیاق با عوامل فرهنگی شوروی همکاری می‌کرد و فضای نمایشی و همایشی در اختیار آنها قرار می‌داد؛ شاه تکنوکرات بود و برایش توسعه و مدرن‌سازی اهمیت داشت، فرقی نمی‌کرد آمریکایی یا روسی، ولی از جایی که ثابت شد توسعه روسی، تاج و تختش را هدف گرفته، نسخۀ آمریکایی را معتدل‌تر دید و آن را پیش برد
از بحران آذربایجان تا همزیستی مسالمت‌آمیز
ایران، که در بسیاری از ادوار تاریخ دیرپای خود در مقام یکی از قدرت‏‌های بزرگ جهانی یا منطقه‌‏ای، در رقابت با دیگر قدرت‏‌های همجوار، معمولاً از وجود حوزه‏‌هایی حائل بین خود و قدرت رقیب برخوردار بوده، با ازدست‌دادن اقتدار و موقعیت پیشین و برآمدن مجموعه‏‌ای از قدرت‏‌های جدید در همسایگی‏‌اش، از اواخر قرن هجدهم، خود به‌تدریج به یک حوزۀ حائل تبدیل شد؛ حوزه‏ای حائل بین روسیه و بریتانیا در خلال رقابت موسوم به «بازی بزرگ»، در خلال قرن نوزدهم و سال‌های اول قرن بعدی و تداوم این وضعیت پس از یک وقفۀ چندساله به‌صورت ادامۀ رقابت پیشین میان بریتانیا و اینک روسیه بلشویکی، با تفاوت‌‏هایی چند، در فاصلۀ سال‏های بین دو جنگ جهانی اول و دوم.