ایران،‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬ادوار‭ ‬تاریخ‭ ‬دیرپای‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬مقام‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬قدرت‌های‭ ‬بزرگ‭ ‬جهانی‭ ‬یا‭ ‬منطقه‌‏ای‭ ‬‭- ‬در‭ ‬رقابت‭ ‬با‭ ‬دیگر‭ ‬قدرت‌های‭ ‬همجوار‭ ‬‭- ‬معمولاً‭ ‬از‭ ‬وجود‭ ‬حوزه‏‌هایی‭ ‬حائل‭ ‬بین‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬قدرت‭ ‬رقیب‭ ‬برخوردار‭ ‬بوده،‭ ‬با‭ ‬از دست‌دادن‭ ‬اقتدار‭ ‬و‭ ‬موقعیت‭ ‬پیشین‭ ‬و‭ ‬برآمدن‭ ‬مجموعه‏ای‭ ‬از‭ ‬قدرت‏‌های‭ ‬جدید‭ ‬در‭ ‬همسایگی‌اش،‭ ‬از‭ ‬اواخر‭ ‬قرن‭ ‬هجدهم،‭ ‬به‌تدریج‭ ‬به‭ ‬یک‭ ‬حوزۀ‭ ‬حائل‭ ‬تبدیل‭ ‬شد؛‭ ‬حوزه‏ای‭ ‬حائل‭ ‬بین‭ ‬روسیه‭ ‬و‭ ‬بریتانیا‭ ‬در‭ ‬خلال‭ ‬رقابت‭ ‬موسوم‭ ‬به‭ ‬‮ «بازی‭ ‬بزرگ‮»‬،‭ ‬در‭ ‬خلال‭ ‬قرن‭ ‬نوزدهم‭ ‬و‭ ‬سال‌های‭ ‬اول‭ ‬قرن‭ ‬بعدی‭ ‬و‭ ‬تداوم‭ ‬این‭ ‬وضعیت‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬وقفۀ‭ ‬چندساله‭ ‬به‌صورت‭ ‬ادامۀ‭ ‬رقابت‭ ‬پیشین‭ ‬میان‭ ‬بریتانیا‭ ‬و‭ ‬اینک‭ ‬روسیه‭ ‬بلشویکی،‭ ‬با‭ ‬تفاوت‏‌هایی‭ ‬چند،‭ ‬در‭ ‬فاصلۀ‭ ‬سال‌‏های‭ ‬بین‭ ‬دو‭ ‬جنگ‭ ‬جهانی‭ ‬اول‭ ‬و‭ ‬دوم‭. ‬
یکی‭ ‬از‭ ‬تفاوت‏‌های‭ ‬این‭ ‬دوره‭ ‬از‭ ‬رقابت‏‌های‭ ‬بریتانیا‭ ‬و‭ ‬روسیۀ‭ ‬شوروی،‭ ‬در‭ ‬سال‌‏های‭ ‬بین‭ ‬دو‭ ‬جنگ‭ ‬با‭ ‬دورۀ‭ ‬پیشین (‬بازی‭ ‬بزرگ)‭‬،‭ ‬وجه‭ ‬خفته‭ ‬و‭ ‬غیرفعال‭ ‬آن‭ ‬بود؛‭ ‬روسیۀ‭ ‬شوروی‭ ‬در‭ ‬سال‏‌های‭ ‬بین‭ ‬دو‭ ‬جنگ‭ ‬جهانی‭ ‬اول‭ ‬و‭ ‬دوم‭ ‬در‭ ‬تلاش‭ ‬تثبیت‭ ‬وضعیت‭ ‬داخلی‭ ‬نظام‭ ‬جدید،‭ ‬در‭ ‬مقایسه‭ ‬با‭ ‬ادوار‭ ‬قبلی،‭ ‬تحرک‭ ‬خارجی‭ ‬چندانی‭ ‬نداشت؛‭ ‬اگرچه‭ ‬در‭ ‬سال‏‌های‭ ‬اول‭ ‬پیروزی،‭ ‬بلشویک‌‏ها،‭ ‬برای‭ ‬مدتی،‭ ‬در‭ ‬تلاش‭ ‬صدور‭ ‬انقلاب‭ ‬جهانی،‭ ‬سیاست‭ ‬توسعه ‏طلبانه‌‏ای‭ ‬در‭ ‬قبال‭ ‬ایران‭ ‬اتخاذ‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬مرحله‭ ‬برای‭ ‬برپایی‭ ‬انقلاب‭ ‬در‭ ‬حوزه‌‏های‭ ‬شمالی‭ ‬ایران‭ ‬یک‭ ‬قوای‭ ‬نظامی‭ ‬نیز‭ ‬بدانجا‭ ‬اعزام‭ ‬کرد،‭ ‬ولی‭ ‬همان‌گونه‭ ‬که‭ ‬اشاره‭ ‬شد‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬ضرورت‭ ‬عاجل‭ ‬تثبیت‭ ‬دستاوردهای‭ ‬اولیۀ‭ ‬انقلاب‭ ‬بلشویکی‭ ‬و‭ ‬تحکیم‭ ‬قدرت‭ ‬نظام‭ ‬جدید‭ ‬در‭ ‬حوزۀ‭ ‬تحت‭ ‬تسلط‭ ‬مسکو،‭ ‬برای‭ ‬یک‭ ‬دورۀ‭ ‬بیست‌ساله‭ ‬از‭ ‬صدور‭ ‬انقلاب،‭ ‬بدان‭ ‬صورت‭ ‬اولیه‭ ‬و‭ ‬نظامی‭ ‬دست‭ ‬شُست‭ ‬و‭ ‬کم ‌و ‌بیش‭ ‬آرام‭ ‬گرفت. ‬تنها‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬پیشامد‭ ‬جنگ‭ ‬جهانی‭ ‬دوم‭ ‬و‭ ‬به‌ویژه‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬قطعی‌شدن‭ ‬پیروزی‭ ‬نظامی‭ ‬بر‭ ‬آلمان‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬یک‭ ‬دور‭ ‬جدید‭ ‬از‭ ‬سعی‭ ‬و‭ ‬تلاش‭ ‬برای‭ ‬صدور‭ ‬انقلاب‭ ‬بلشویکی‭ ‬آغاز‭ ‬شد‭ .‬از‭ ‬این‭ ‬دورۀ‭ ‬جدید،‭ ‬که‭ ‬حدود‭ ‬نیم‌قرن‭ ‬به‌طول‭ ‬انجامید،‭ ‬به‌عنوان‭ ‬‮ «جنگ‭ ‬سرد»‬‭ ‬یاد‭ ‬می‌شود.